Pessarium

Wat is het pessarium of diafragma?

Het pessarium is een siliconen kapje of ring met een flexibele rand dat de baarmoederhals afsluit. Het verhindert zo dat er zaadcellen in de baarmoeder komen. 

Je plaatst het pessarium zelf in je vagina elke keer voordat je seks hebt. Dat doe je telkens samen met een zaaddodende gel (spermicide).

Het pessarium wordt ook wel eens diafragma, baarmoederkapje, cervixkapje of vrouwenkapje genoemd.

Geen volledige bescherming tegen soa’s

Een pessarium beschermt tegen zwangerschap, maar beschermt niet volledig tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s). Het beschermt gedeeltelijk, omdat bacteriën de baarmoeder niet binnen kunnen. Ook werkt de zaaddodende gel bacteriedodend.

Maar de bescherming is veel minder goed dan bij een condoom: zo beschermt een pessarium niet tegen syfilis. 

Welke soorten pessaria zijn er?

Er zijn verschillende soorten pessaria, die onder twee merknamen te verkrijgen zijn. 

Caya (pessarium)

Dit is een nieuw type van voorgevormd pessarium gemaakt uit siliconen. Het heeft een koepelvorm en zit los in de vagina: tussen de achterwand van de vagina en het schaambeen. Door zijn vorm past het Caya pessarium bij vrijwel alle vrouwen. Het hoeft niet door een huisarts worden aangemeten. 

Femcap (cervixkapje)

Femcap is eigenlijk geen pessarium, maar een voorgevormd siliconen kapje. Dit cervixkapje zuigt zich vast rond de baarmoederhals (of cervix) en sluit die zo nauw aan. Femcap bestaat in drie maten. Je hoeft die niet te laten aanmeten door je huisarts, maar je kan wel met de arts bespreken welke maat voor jou het meest geschikt is.

• Small (22 mm): voor vrouwen die nooit zwanger zijn geweest.
• Medium (26 mm): voor vrouwen die wel zwanger zijn geweest, maar niet vaginaal bevallen zijn (bijvoorbeeld bij een miskraam of keizersnede).
• Large (30 mm): voor vrouwen die wel vaginaal zijn bevallen van een voldragen kind.

Opgelet: het merk Femcap is ook de firma die menstruatiecups op de markt brengt. Dit is een ander product (voor opvangen van menstruatiebloed) en géén anticonceptiemiddel.

Hoe werkt het pessarium of diafragma?

Het pessarium zorgt er - in combinatie met zaaddodend middel - voor dat zaadcellen de baarmoeder niet (levend) kunnen bereiken:

• Het pessarium houdt de zaadcellen tegen.
• Het zaaddodend middel immobiliseert de spermacellen die toch voorbij het pessarium geraken.
• Daardoor kan een rijpe eicel niet bevrucht worden.

Hoe gebruik je het pessarium?

• Vooraleer je het pessarium inbrengt, breng je zaadddodende gel op het pessarium aan. Doe dit niet te lang op voorhand. Want dan werkt de gel niet meer. Waar je deze gel moet aanbrengen, hangt af van welk pessarium je gebruikt. Bekijk hiervoor de gebruiksaanwijzing.
• Het pessarium wordt zoals een tampon in de vagina ingebracht. Duw het pessarium met je vinger zo ver mogelijk naar binnen.
• Je kan het pessarium al inbrengen enkele uren voor je seks hebt. Hoe lang voor de seks verschilt per soort. Bekijk hiervoor de gebruiksaanwijzing.
• Na de seks moet het pessarium een aantal uur (minimum 6 uur) in de vagina blijven zitten. Dan pas zijn de zaadcellen niet meer actief en mag je het verwijderen. Bekijk hiervoor de gebruiksaanwijzing.
• Indien je diafragma al meer dan drie uur geplaatst is, en je hebt opnieuw seks, gebruik je best wat extra zaaddodende gel: dit kan gewoon op de buitenkant van het diafragma aangebracht worden zonder dat het moet herplaatst worden. Want het zaaddodend middel kan na drie uur minder effectief worden.
• Caya mag niet langer dan 24 uur onafgebroken in de vagina blijven zitten. Femcap mag tot 48 uur. Als het pessarium langer blijft zitten, heb je kans op ontstekingen door de groei van bacteriën.
• Als je glijmiddel gebruikt, zorg er dan voor dat dit glijmiddel op waterbasis is. Andere glijmiddelen kunnen het pessarium aantasten. Voor het gebruik van het Caya pessarium kan je de Caya zaaddodende gel als glijmiddel gebruiken. 
• Je gebruikt het pessarium best niet tijdens de menstruatie, want dan kan het menstruatiebloed niet weg. Als er nog maar een klein beetje bloedverlies is, mag het wel.

Hoe lang mag je hetzelfde pessarium gebruiken?

Je kan het pessarium één à twee jaar gebruiken. Noteer in je agenda wanneer je het pessarium gekocht hebt, en wanneer het vervangen moet worden.

Waar kan je een pessarium kopen?

Pessaria zijn zonder doktersvoorschrift te verkrijgen. Het Caya pessarium is te koop in de apotheek of online. Femcap kan je in België enkel online bestellen.

Prijs?

Caya kost ongeveer € 36 per stuk, Femcap € 70 per stuk. Aangezien het pessarium één à twee jaar werkt, komt dit neer op € 15 à 35 € per jaar. 

Er is geen terugbetaling door de ziekteverzekering. Bij sommige ziekenfondsen krijg je een extra tegemoetkoming als je anticonceptie koopt. Het gaat vaak om een jaarlijkse tegemoetkoming. Vraag naar de voordelen en voorwaarden bij jouw ziekenfonds.  

Er is geen verhoogde terugbetaling voor jongeren -25 jaar voorzien.

Hoe betrouwbaar is het pessarium?

Als je het pessarium samen met de zaaddodende gel op de juiste manier gebruikt, is het een betrouwbaar voorbehoedsmiddel. Maar in de praktijk is het - door onjuist gebruik - minder betrouwbaar.

De kans op zwangerschap is in de praktijk 16%. Dit wil zeggen dat als 100 vrouwen gedurende 1 jaar het pessarium gebruiken, er ongeveer 16 zwanger worden. 

Voor de indeling van de anticonceptiemiddelen baseren we ons op de studie van James Trussell. We hanteren de ‘typical use’ cijfers aangezien deze rekening houden met mogelijke gebruikersfouten en een typisch gebruik voorstellen (Trussell, 2011).

Voor- en nadelen van het pessarium

Voordelen

• Het pessarium kan op voorhand ingebracht worden. En de man hoeft na de zaadlozing niet onmiddellijk terug te trekken. Je hoeft dus het vrijen niet te onderbreken zoals bij een condoom.
• Het pessarium bevat geen hormonen waardoor je ook geen bijwerkingen kan hebben. Je behoudt ook je natuurlijke menstruatiecyclus.
• Nadat je het pessarium verwijdert, kan je in theorie onmiddellijk zwanger worden.
• Je hebt geen doktersvoorschrift nodig.
• Je kan het pessarium gebruiken als je borstvoeding geeft.

Nadelen

• Het vraagt nogal wat handigheid en oefening om het pessarium in te brengen en te verwijderen. 
• Het pessarium moet na de zaadlozing nog minimum 6 uur in de vagina blijven zitten.
• Bij wilde seks blijft het pessarium soms niet goed zitten (Femcap beter dan Caya). 
• Het pessarium is niet in alle apotheken verkrijgbaar. 
• Het is minder betrouwbaar. 
• Je moet er elke keer dat je seks hebt (ervoor en erna) aan denken.
• Het pessarium beschermt niet volledig tegen soa's. Gebruik dus ook een condoom als je met een nieuwe partner vrijt. Doe een soa-test bij je huisarts voor je zonder condoom vrijt.

Veelgestelde vragen