Bij verkrachting wordt een slachtoffer gedwongen tot seks met penetratie. Het kan helpen om hier met iemand over te praten.

Wanneer ben je verkracht? 

Wat is verkrachting volgens de wet?

De strafwet geeft een zeer nauwkeurige omschrijving: 'verkrachting is elke daad van seksuele penetratie van welke aard en met welk middel ook, gepleegd op of met behulp van een persoon die daar niet in toestemt'. De penetratie hoeft niet volledig te zijn, maar kan ook gedeeltelijk zijn. 

Ook de term penetratie is duidelijk omschreven: 'een lichaamsopening (vagina, mond, aars) binnendringen met een lichaamsdeel of een voorwerp'.

Orale seks, anale seks, iemand penetreren met een dildo, ... tegen iemands wil kan door de rechtbank als verkrachting worden beschouwd. Ook als je als man gedwongen wordt om te penetreren is dat volgens de wet verkrachting.

Zonder toestemming betekent:

  • dat de penetratie tegen de wil van het slachtoffer gebeurd is,
  • of dat de penetratie mogelijk was doordat de persoon die verkracht werd bijvoorbeeld een lichamelijke of mentale beperking had of zodanig onder invloed van drank of drugs was dat bewust toestemmen niet meer mogelijk was.

De toestemming kan worden ingetrokken tijdens de daad. Dat is bijvoorbeeld relevant bij ‘stealthing’, waarbij de seksuele partner tijdens de daad het condoom uitdoet. 

Welke straf staat er op verkrachting?

Verkrachting wordt bestraft met een gevangenisstraf van 6 maanden tot 10 jaar.

Bij verzwarende omstandigheden kan de straf oplopen tot twintig of zelfs dertig jaar. Bijvoorbeeld wanneer de feiten gepleegd zijn op jonge kinderen of op mensen met een beperking. 

Daarnaast kan een rechter nog steeds bijkomende straffen opleggen zoals een contactverbod of een ontzetting uit de burgerlijke rechten. 

Als er klacht is neergelegd bij de politie en er zijn voldoende bewijzen, dan kan de verkrachter voor de rechter verschijnen en een voorwaardelijke of effectieve straf krijgen opgelegd.

Minderjarige plegers (-18) moeten voor de jeugdrechter verschijnen als er klacht werd neergelegd en de procureur de zaak naar de jeugdrechtbank heeft doorverwezen. Een jeugdrechter legt geen straffen op maar kan maatregelen treffen.

Wat kan je doen als je slachtoffer bent van verkrachting?

Als je net bent verkracht, zoek dan dringend medische hulp:

  • ambulance: het noodnummer 100 of 112 is dag en nacht bereikbaar 
  • politie: bel het noodnummer 101 of ga langs bij een politiekantoor in je buurt
  • spoedopname van een ziekenhuis 
  • huisarts: voor hoogdringende zaken kan je terecht bij een huisartsen wachtdienst
  • zorgcentrum na seksueel geweld: voor medische en psychische hulp

Al is het misschien je eerste reflex, probeer jezelf of de kledij die je droeg niet te wassen. Dit kan namelijk belangrijk bewijsmateriaal zijn.

Meestal zal je eerst naar een arts moeten gaan, die je lichamelijk zal onderzoeken.

Ben je niet in staat om na de feiten meteen naar de politie te stappen, bewaar dan zoveel mogelijk van het bewijsmateriaal. 

Als je wel meteen naar de politie stapt, dan stelt het parket een arts aan die je onderzoekt met behulp van de zogezegde seksuele-agressie-set. Die set bevat informatie voor slachtoffers, richtlijnen voor de politie, en medische hulpmiddelen om bewijsmateriaal te verzamelen (zoals sporen van DNA of sperma). Dit onderzoek gebeurt alleen met jouw toestemming.

Aangifte doen bij verkrachting

Door aangifte te doen verhoog je de kans om de pleger te vatten. 

Tracht het zo snel mogelijk te doen, want elke herinnering of beschrijving van de feiten is belangrijk om de pleger op te sporen. De politie stelt een proces-verbaal op en verhoort alle getuigen en eventuele verdachte(n). 

Maar ook als er meer tijd is verstreken, kun je de feiten nog aangeven. De verjaringstermijn voor verkrachting  is vijftien jaar. Gebeurde het vòòr je 18 jaar? Dan is er geen verjaringstermijn.

De politie bezorgt het proces-verbaal aan het parket dat bijkomend onderzoek kan doen, zoals een huiszoeking. Daarna beslist het parket welk gevolg aan de zaak wordt gegeven: seponeren, een minnelijke schikking of vervolging via de rechtbank. 

Ben je nog niet zeker of je aangifte wilt doen maar laat je wel graag al een sporenonderzoek afnemen zodat je later kan beslissen? Dan kan je terecht bij een zorgcentrum na seksueel geweld

Aangifte doe je bij de politie: bel het noodnummer 101 of ga langs bij een politiekantoor in je buurt. Je kan daar ook vragen of er een zedeninspecteur aanwezig is die je kan ondervragen. 

Verkrachting: mogelijke gevolgen

Aangerand of verkracht worden, kan (zware) psychische gevolgen hebben. Maar met steun uit je omgeving of professionele hulp kan je de ervaring en gevoelens verwerken. Gevoelens die vaak voorkomen zijn:  

  • angst
  • schaamte
  • schuld
  • machteloosheid
  • onveiligheid
  • onzekerheid
  • laag zelfbeeld
  • wantrouwen, niemand meer vertrouwen
  • herinneringen verdringen
  • afkeer van het eigen lichaam of voor seks
  • concentratiestoornissen
  • prikkelbaar zijn

Ondersteuning en hulp kunnen je helpen om het gebeurde te verwerken:

  • Spreek een vertrouwenspersoon aan. Bijvoorbeeld je partner, je ouders, iemand uit je vrienden- of familiekring. 
  • Bel de hulplijn 1712. Hier kan je terecht met vragen over (lichamelijk, psychisch of seksueel) geweld en misbruik. Zij kunnen je ook doorverwijzen.
  • Vraag professionele hulp. Dat kan bij een dienst voor slachtofferhulp van het CAW, bij een CGG, bij een psycholoog of seksuoloog
  • Contacteer een lotgenotengroep. Ervaringen delen met mensen die hetzelfde hebben beleefd, kan helpen bij de verwerking.
  • Contacteer Tele-Onthaal. Daar kan je anoniem je verhaal kwijt als je het moeilijk hebt: op het nummer 106 of via chat. 
  • Kijk op Zorgcentra na seksueel geweld: informatie voor slachtoffers van seksueel geweld en hun familie en vrienden. Hoe kan je slachtoffers helpen, waar vind je professionele hulp, ...

Getuige van verkrachting

Stel dat je een verkrachting ziet gebeuren op straat. Kun je iets ondernemen?

Tussenbeide komen bij gewelddadige feiten is allerminst evident. Elke situatie is verschillend en je zult zelf (snel) moeten inschatten wat je kunt doen.  

De belangrijkste stelregel is: probeer de ander te helpen, maar zonder jezelf in gevaar te brengen. Enkele nuttige tips: 

  • Probeer de pleger verbaal te stoppen: roep en alarmeer andere omstanders. 
  • Bel de politie op het noodnummer 112. 
  • Onthoud kenmerken van de pleger. 
  • Kom alleen fysiek tussenbeide als je voldoende sterk (of met meer personen) bent. 
  • Vang het slachtoffer op en bied eerste hulp. 
  • Stel je beschikbaar als getuige. 

Hoe reageer je als iemand je vertelt over zijn of haar verkrachting?

Het kan erg confronterend zijn als iemand je in vertrouwen neemt om over misbruik te praten. Zeker wanneer de pleger een bekende of een familielid is.

Voor een slachtoffer is het erg belangrijk dat degene die hij of zij in vertrouwen neemt goed reageert. Je helpt het best door: 

  • rustig te blijven en aandachtig en begripvol te luisteren
  • geloof te hechten aan de feiten zonder hierover zelf een uitgesproken mening te geven
  • duidelijk te stellen dat wat gebeurd is niet zijn of haar schuld is 
  • geen al te intieme vragen over het misbruik te stellen
  • samen op zoek te gaan naar de meest geschikte hulp

Veelgestelde vragen

Is het mijn eigen schuld dat ik verkracht werd?

Neen. Het is nooit de fout van het slachtoffer. De dader is over de grens gegaan en draagt de verantwoordelijkheid.

Het is dus niet omdat je 's nachts over straat liep, omdat je weinig of sexy kledij droeg of omdat je gedronken had dat het jouw schuld is wat je is overkomen.

Sommige mensen leggen de schuld bij het slachtoffer (ook wel ‘victim blaming’ genoemd). Dat is niet oké. Zo ontslaan we niet alleen de dader van zijn schuld, maar het is ook erg kwetsend voor de slachtoffers. Slachtoffers die sowieso soms al worstelen met een schuldgevoel, ook al deden ze niets verkeerd.

Ben ik wel echt verkracht als ik de ander niet heb afgewezen of mezelf niet heb verdedigd?

Ja. Als je seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaakt is dat immers een stresserende situatie.

Ons lichaam kan dan op 4 verschillende manieren reageren. Hier gaat echter geen bewust keuzeproces aan vooraf. Onze hormonen nemen de bovenhand en bepalen voor het grootste deel hoe we reageren. 

  • Fight (vechten). Je lichaam springt in vechtmodus en je gaat je hard verdedigen.
  • Flight (vluchten). Ons lichaam kan ook in vluchtmodus schieten. Dan zal je proberen om weg te vluchten, soms letterlijk weg te lopen uit de situatie.  

Veel mensen denken op voorhand dat ze op een van die twee manieren zouden reageren op seksueel geweld.  

  • Freeze (bevriezen). Daarnaast kan het echter dat je lichaam ‘bevriest’ en je niets doet. Ook al wil je dan wel wegvluchten of terugvechten, de hormonen in je lichaam zorgen er voor dat je lichaam als het ware ‘in pauze’ komt te staan. 
  • Fawn (meewerken). Het kan ook zijn dat je net alles doet om de situatie zo snel mogelijk te laten voorbij gaan, en dat je zelfs meewerkt om erger misbruik of geweld te voorkomen.  

Dit zijn allemaal heel normale reacties van ons lichaam dat naar de survival modus schakelt ten gevolge van een bedreigende situatie. Reacties waar we weinig controle over hebben. Het is dus zeker niet omdat je niet terugvecht dat je niet bent aangerand. 

Hoe kan je een verkrachter herkennen?

Er is geen bepaalde uiterlijke eigenschap waaraan je kan zien dat iemand een verkrachter is. Mensen die seksueel geweld plegen beantwoorden maar in een minderheid van de gevallen aan het profiel van 'de vieze mannen in de bosjes'.

Het is doorgaans een persoon die er heel normaal uitziet. Meestal is het iemand uit onze omgeving. Iemand die we kennen: bijvoorbeeld een partner of ex-partner, een familielid, vriend of vriendin, een collega of medestudent.

Wat betekent toestemmen volgens de wet?

Toestemmen betekent dat je akkoord bent met de seksuele handeling. Wanneer toestemming ontbreekt, is er sprake van een seksueel misdrijf.

Dat is niet hetzelfde als toegeven: om bijvoorbeeld de ander een plezier te doen, of om een straf te ontlopen.

Het is ook niet voldoende om niet te protesteren: geen nee zeggen, is niet hetzelfde als ja zeggen. 'Zwijgen is instemmen' klopt dus niet: de toestemming moet expliciet zijn.

Hoeveel verkrachtingen zijn er in België?

In 2021 waren er 4.081 meldingen van verkrachting. Een poging tot verkrachting wordt niet meegeteld in deze cijfers. Er worden gemiddeld 11 verkrachtingen per dag aangegeven.

Het aantal aangiftes stijgt. Dit is maar het topje van de ijsberg: slechts 10% van de slachtoffers stapt effectief naar de politie. Ongeveer 90% van de zedenfeiten wordt niet gemeld en blijft dus onzichtbaar.

Ben ik wel verkracht als ik ook wat opgewonden geraakte?

Ja. Je lichaam kan automatisch reageren op stimulatie waardoor je je opgewonden voelde. Vrouwen worden dan nat, mannen krijgen een erectie. Sommige slachtoffers komen zelfs klaar.

Soms gaat het zelfs om een soort van beschermingsmechanisme van ons lichaam. Als de vagina nat wordt is er minder kans op verwondingen. Een penis kan bovendien ook stijf worden als stressreactie.  

Die fysieke reactie wil zeker niet zeggen dat je toestemming gaf of dat je het onbewust wilde of fijn vond. Veel slachtoffers schamen zich erg als dit gebeurd is maar het is dus iets dat wel vaker voorkomt.