Met kinderen praten over relaties en seksualiteit: waarom is dat belangrijk? En hoe pak je dat aan?

Wat is seksuele opvoeding?  

Seksuele opvoeding houdt in dat je: 

  • vragen van je kind over het lichaam, over seksualiteit en relaties beantwoordt 
  • reageert op situaties die zich voordoen 
  • je kind weerbaar maakt en grenzen van anderen leert respecteren 
  • met je tiener praat over veilig vrijen, anticonceptie en seksueel overdraagbare aandoeningen 

Seksuele opvoeding doe je voor een deel door wat je aan je kind vertelt. Maar kinderen leren ook heel veel uit jouw gedrag.  

Waarom is seksuele opvoeding van kinderen belangrijk?  

Om hun vragen te beantwoorden

Kinderen en jongeren maken een seksuele ontwikkeling door. Ouders en andere opvoeders moeten hen daarbij begeleiden. Net zoals je je kind leert fietsen en zwemmen. 

  • Jonge kinderen hebben bijvoorbeeld vragen over het verschil tussen jongens en meisjes. Of ze willen weten waar baby’s vandaan komen.
  • Oudere kinderen hebben vragen over de puberteit.

Om hen te leren praten over relaties en seksualiteit

Als kinderen voelen dat ze over seksualiteit mogen praten, dan komen ze ook gemakkelijker met hun vragen. Zo bereid je hen voor op hun puberteit en op hun volwassen leven. 

Om hen weerbaar te maken

Jongeren die een positief gevoel hebben bij hun lichaam en kunnen praten over seksualiteit, zijn weerbaarder. Dat betekent: ze kunnen voor zichzelf opkomen.

  • Ze zijn beter voorbereid om veilig te vrijen.
  • Ze durven reageren als ze met grensoverschrijdend gedrag te maken krijgen.  

Lees meer over het belang van seksuele opvoeding

Krijgen kinderen ‘seksuele voorlichting’ op school? 

Relationele en seksuele vorming of seksuele opvoeding is opgenomen in de onderwijsdoelen van het Vlaams onderwijs

Wat kan seksuele opvoeding allemaal inhouden? Bekijk over welke thema's scholen kunnen lesgeven

Seksuele opvoeding op jouw school

Wil je weten hoe de school van je kind dat aanpakt?

  • Soms kan je het nalezen in het schoolreglement.
  • Je kan uitleg vragen aan de leerkracht, het oudercomité of de schooldirectie.
  • Je kan zelf vragen om iets met je kind te bespreken. De school kan dan kijken of dit mogelijk is. En of dit best in de klas of alleen met je kind gebeurt. 

Bespreek je vragen en zorgen met de school

Ben je bezorgd over wat er in de lessen aan je kinderen verteld wordt? Vind je de lessen bijvoorbeeld te expliciet voor de leeftijd van je kind? Vertel het aan de leerkracht of de directie.

Enkele tips:

  • Schrijf eens op voor jezelf waarom je bezorgd bent. Wat weet je zeker? En wat heb je enkel van anderen gehoord?
  • Hoor je gekke verhalen op school? Van ouders, via sociale media? Luister naar de ouders, maar ook naar de leerkrachten. Klinkt een verhaal te gek om waar te zijn? Dan is het meestal ook niet waar. Leraren gaan doorgaans erg zorgvuldig om met de relationele en seksuele ontwikkeling van hun leerlingen. 

Je zal waarschijnlijk merken dat de school ook het beste wil voor je kind. De school wil dat je kind zich gerespecteerd en welkom voelt. Scholen willen ook dat leerlingen respectvol omgaan met elkaar en hun grenzen kunnen aangeven.

Is de school verplicht om aanpassingen te doen? 

De school kan kleine aanpassingen doen om de veiligheid te vergroten. Bijvoorbeeld:

  • Duidelijke afspraken aan het begin van de les.
  • Werken in kleinere groepjes.
  • Een andere afbeelding gebruiken.

Scholen moeten rekening houden met de verschillende achtergronden van leerlingen. Maar scholen moeten zich niet beperken tot de visie van de ouders. Scholen kunnen leerlingen verschillende visies over relaties en seksualiteit aanreiken, zonder daarbij de visie van de leerling of de ouders af te breken. Dit verruimt de blik van leerlingen. Leerlingen kunnen dan voor zichzelf bewuste keuzes maken.  

De school is niet verplicht om aanpassingen te doen aan het curriculum of de lesmethode op basis van de feedback van één of enkele ouders. 

Wanneer praat je met je kind over seksualiteit?  

Er zijn veel momenten waarop je kan praten over baby's krijgen, je lichaam verzorgen, opgroeien, verliefdheid of veilig vrijen.

Bij elke stap in hun seksuele ontwikkeling stellen kinderen en jongeren andere vragen. Of doen zich situaties voor waarop je als ouder wil reageren. 

Daarom spreken we liever over ‘seksuele opvoeding’ dan ‘seksuele voorlichting’.

Enkele tips voor ouders:

  • Je kan kinderen van jongs af aanleren dat hun lichaam van hen is en dat ze er trots op mogen zijn. Je kan al hun lichaamsdelen benoemen bij het wassen. 
  • Gebruik een gebeurtenis of verhaal op televisie, radio of in je favoriete boek als begin voor een gesprek. 
  • Vraag iets over de vrienden van je kind: zijn die al eens verliefd geweest? Misschien kan je zo een gesprek beginnen over de gevoelens van je kind. Je kan ook een verhaal van een bevriende ouder gebruiken om het gesprek te openen. 
  • Veel ouders vinden het handig om over een gevoelig onderwerp te praten tijdens de afwas of in de auto, omdat je elkaar dan niet moet aankijken. Je kan ook kiezen om er een apart gesprek over te voeren aan de keukentafel. Zo kan je tonen dat je dit gesprek belangrijk vindt. 
  • Je kan ook informatieve boekjes laten rondslingeren thuis, of een bepaalde website of influencer aanraden die aan je verwachtingen voldoet. 

Hoe praat je met je kinderen over relaties en seksualiteit?  

Zelfs al wil je wel praten over seksualiteit met je kinderen, toch kan het best moeilijk zijn. Misschien heb je zelf nooit goede voorbeelden gezien van hoe het zou kunnen. Of was er in je kindertijd geen open houding over seksualiteit en relaties. 

Wat kan je al vertellen aan een kleuter of kind? 

Al op kleuterleeftijd hebben kinderen heel wat vragen over hun lichaam, waar ze vandaan komen, over gevoelens, vriendschap en verliefdheid, over trouwen en scheiden, enz. Je kan wat bijlezen over de seksuele ontwikkeling van jonge kinderen. 

Geef een eenvoudig antwoord en laat je kind dan verder vragen stellen. Zo werk je steeds op maat van je kind.

Stelt je kind geen vragen meer? Dan is jouw antwoord voldoende. Of je kind verwerkt de info even op zichzelf. Mogelijk komt je kind een dag later met een nieuwe vraag. 

Moet je op alle vragen een antwoord geven?  

Ja. Is je kind nieuwsgierig naar iets? Dan wil het iets bijleren. Probeer het uit te leggen op maat van je kind. Stellen je kinderen je vragen die niet bij hun leeftijd horen? Vraag wat ze hierover hebben gehoord, zodat je eventueel kan ingrijpen. 

Soms verrassen kinderen je met hun vragen en heb je niet meteen een antwoord klaar. De plaats is niet geschikt (een drukke supermarkt bijvoorbeeld), of je weet het antwoord niet meteen. Neem elke vraag ernstig en spreek af om er op een rustiger moment op terug te komen. Of om informatie op te zoeken. Hou je ook aan je afspraak.  

Moet je praten over je eigen seksleven met je kind?  

Misschien ben je bang dat je zelf iets over je eigen seksleven zult moeten vertellen. Wees gerust, dat hoeft helemaal niet. Je mag je kind duidelijk maken dat een vraag te ver gaat. Zo leer je hen ook dat iedereen recht heeft op privacy en dat je zelf kunt kiezen welke informatie je met anderen deelt.  

Welke woorden gebruik je om te praten over seks?  

Natuurlijk probeer je je woorden aan te passen aan de leeftijd en leefwereld. Je kan ook de medische woorden gebruiken: penis en vagina of vulva. Maar gebruik toch vooral de woorden waar je je goed bij voelt. Anders denkt je kind misschien dat geslachtsdelen iets vies zijn. 

Je hoeft geen verhaaltjes te vertellen over bloemetjes, bijtjes, ooievaars of bloemkolen. Je mag gerust vertellen dat als mama en papa heel veel van elkaar houden, dat ze dan dicht bij elkaar gaan liggen. Er komt dan een zaadje van papa bij een eitje van mama, en dat groeit dan uit tot een baby in de buik van mama. Na 9 maanden helpt de dokter om de baby eruit te halen.   

Je kan samen met je kind de tentoonstelling 'k Zag 2 Beren bezoeken.

Voorlichtingsboekjes voor peuters, kleuters en kinderen kunnen je helpen om de juiste taal te vinden. Je vindt ze in de boekhandel of in je bibliotheek.

    Waarom een prentenboek of kinderboek gebruiken?

    Een leuk kinderboek kan je helpen om je kind voor te lichten.  

    • Boeken helpen om te praten over gevoelens, over verliefd zijn bijvoorbeeld.. 
    • Als je samen in een boek kijkt, hoef je elkaar niet voortdurend aan te kijken. 
    • De illustraties in kinderboeken helpen om zaken duidelijk uit te leggen. 
    • Kinderboeken gebruiken vaak humor, zo krijg je een ontspannen sfeer. 
    • Je vindt vanzelf de gepaste woorden als je het daar moeilijk mee hebt. 

    Hoe praat je met tieners over relaties en seksualiteit? 

    Als je merkt dat je zoon of dochter seksueel actief is, maak je je misschien zorgen. Doen ze het wel veilig? Hoe kun je een gesprek beginnen en ervoor zorgen dat ze veilig vrijen?  

    Enkele tips 

    • Vertel gerust wat jouw visie en waarden zijn over relaties en seksualiteit.
    • Vertel dat een bevriende ouder de anticonceptie van de kinderen betaalt. Kijk naar de reactie van je kind. Vraag eventueel of het dat ook graag zou willen. 
    • Vraag eens hoe het zit bij de vrienden. Gebruiken zij al anticonceptie en/of condooms? En welke afspraken hebben zij met hun ouders? 
    • Gebruik iets uit de actualiteit in verband met tienerzwangerschap, anticonceptie of seks in het algemeen om het gesprek te beginnen. 
    • Begin het gesprek zo losjes mogelijk: bij de afwas, in de auto. Wacht niet tot je kind seksueel actief is om het al eens over veilig vrijen te hebben.  
    • Als familie of vrienden beter geplaatst zijn om het gesprek te voeren, betrek hen er dan bij. 
    • Vraag je kind of zij of hij met de partner over anticonceptie en condooms heeft gesproken. Laat weten dat dat een goed idee is en dat je altijd beschikbaar bent als er vragen zijn. 
    • Stel voor aan je kind om mee te gaan naar de dokter als het dat graag wil. 
    • Haal een voorraadje condooms in huis waarvan de kinderen mogen gebruikmaken en tel die niet na.
    • Toon interesse in waar je kind mee bezig is, met wie het bevriend is, welke ruzies er spelen in de vriendengroep, wat ze online doen en zien. 
    • Je kan je kind jou laten uitleggen hoe bepaalde apps werken, met wie ze dan in contact komen, hoe ze hun account beveiligen. 

    Wat als je kind niet wil praten?  

    Veel tieners willen niet met hun ouders over relaties en seksualiteit praten. Neem in dat geval zelf het initiatief om een gesprek aan te knopen. Enkele tips om het ijs te breken: 

    • Benoem wat je ziet: 'Ik merk dat je veel berichtjes stuurt. Een belangrijk gesprek?' Misschien verwacht je nu een verveelde blik, maar af en toe zijn tieners ook gewoon blij met jouw belangstelling. 
    • Geef mee dat je altijd klaarstaat voor een goed gesprek, ook als er iets is misgelopen. 
    • Blokt je tiener het gesprek nog steeds af? Respecteer dan diens grenzen. Je tiener is er nog niet klaar voor om zo'n gesprek te voeren met jou. 
    • Geef een interessante website, influencer, boek of podcast door. Of geef een belangrijke boodschap terloops mee. 

    Vanaf wanneer mag het lief van mijn tiener blijven slapen?

    De meeste jongeren hebben niet meteen geslachtsgemeenschap, maar bouwen eerst op met andere vormen van seksualiteit. Bijvoorbeeld boven en onder de kleren strelen. Dat het lief blijft slapen betekent dus niet meteen dat ze ook geslachtsgemeenschap zullen hebben. 

    Toch is het zinvol om een gesprek met je tiener te hebben en wat veiligheid in te bouwen. 

    • Vertrouwen ze elkaar volledig?
    • Zouden ze het durven aangeven wanneer ze iets niet willen doen?
    • Zou de ander er rekening mee houden?
    • Durven ze een condoom voorstellen?
    • Wat als de ander geen condoom wil gebruiken? Gebruikt (het lief van) je kind een andere vorm van anticonceptie?
    • Hebben ze al condooms beschikbaar? 

    Kun je je tiener verbieden om al seks te hebben? 

    Nee. Vanaf 16 jaar mag je tiener seks hebben, zonder jouw toestemming. Je kind heeft dan het recht om zelf te beslissen om wel of geen seks te hebben en met wie. 

    Er zijn wettelijke regels:

    De andere jongere moet ook seksueel meerderjarig zijn, dus minimum 16 jaar. 

    Wel geldt een uitzondering. Tussen de leeftijd van 14 en 16 jaar kan je kind wél toestemmen met seksuele handelingen

    • Als het leeftijdsverschil met de andere persoon niet meer dan drie jaar bedraagt.
    • En als er geen gebruik wordt gemaakt van een vertrouwens- of gezagsrelatie.

    Wil je echt niet dat je kind al seks heeft? Dan kan je dat duidelijk maken. Weet wel dat je kind het misschien stiekem gaat doen. En je hulp misschien niet zal durven inroepen als er iets misloopt.  

    Wat is weerbaarheid en hoe maak je je kind weerbaar? 

    Je bent weerbaar als je op een passende manier voor jezelf kan opkomen, met respect voor de anderen. Weerbaarheid is dus meer dan alleen maar 'nee' zeggen. Weerbaarheid heeft te maken met:

    • Je grenzen kunnen bewaken.
    • Kunnen verwoorden wat je leuk of niet leuk vindt.
    • Voor jezelf kunnen opkomen, maar ook voor andere mensen.
    • Vertrouwen in jezelf en een positief zelfbeeld hebben.
    • Zelf oplossingen kunnen bedenken voor problemen.
    • Kunnen en durven hulp vragen.

    Hoe maak je een kind weerbaar? 

    Leer je kind om 'nee' te zeggen op aanrakingen of situaties die het niet leuk vindt. Dwing je kind niet om lichamelijk contact te ondergaan, ook al is het niet seksueel bedoeld. 

    'Nee' zeggen tegen een volwassene is moeilijk, zeker tegen je ouders. Help je kind om stil te staan bij wat het voelt en om dat uit te drukken.

    • Vindt je kleuter het niet leuk als papa zo hard kietelt? Moedig hem dan aan om duidelijk 'stop' te zeggen en niet gewoon weg te lopen.
    • Wil je kind niet bij opa op schoot? Laat het dan zo, ook al vind je zijn weigering misschien onbeleefd.

    Wat is een 'slecht geheim'?

    Je kan uitleggen dat er verschillende soorten geheimen zijn. 'Een cadeautje voor moederdag verstoppen op je kamer is een leuk en spannend geheim. Maar er zijn ook nare geheimen die pijn doen en die zijn niet oké. Daarover moet je met iemand praten. Niemand mag je verplichten een 'slecht geheim' voor jezelf te houden.'

    Aan wie vertel je een 'slecht geheim'?

    Leer je kind om vertrouwenspersonen te zoeken, ook buiten het gezin. Want als ouder ben je niet altijd de meest geschikte persoon. Voor je kind kan het makkelijker zijn een leraar aan te spreken. Bijvoorbeeld omdat een familielid betrokken is. Of omdat je te boos zal reageren.

    Denk ook na over je reactie als ouder. Stel, je tienerdochter ging stiekem bij een vriendje thuis en die is veel te ver gegaan. Nu voelt ze zich rot. Kan ze bij jou terecht met haar verhaal, ook al heeft ze je regels overtreden? Hoe boos je ook bent, laat haar op de eerste plaats voelen dat ze bij jou terecht kan als haar iets overkomt. En maak dan afspraken voor de toekomst.

    Nooit met onbekenden meegaan?

    Een eenvoudige regel, maar niet zo praktisch. In sommige situaties moet je wel beroep doen op onbekenden. Het is beter om met kinderen een aantal (nood)situaties te bespreken. Niet om hen bang te maken, maar juist weerbaarder. 'Wat doe je als de bus niet komt opdagen?' 'Bij wie zoek je hulp als je verloren loopt in het pretpark?'

    Oudere kinderen kun je vertellen:

    • Ga niet zomaar met onbekenden mee.
    • Doe dit zeker niet als je de situatie niet vertrouwt
    • Vertel altijd aan een vertrouwenspersoon waar je bent.
    • Zoek hulp. Check op voorhand met je kind waar het hulp kan vinden als er iets gebeurt.. 

    Meer informatie over weerbaar opvoeden

    Ben je leraar? Wil je lesgeven of werken rond weerbaarheid? Bekijk de lestips en materialen. 

    Lesgeven over grenzen en weerbaarheid

    Voorlichtingsmateriaal over weerbaarheid

    Wat met online risico's?

    Wees nieuwsgierig naar wat kinderen online doen. Welke boodschappen horen ze van hun favoriete influencers? Observeer de effecten van wat online zijn met je kind doet. Wordt je kind stiller, zenuwachtig, boos of blij? Bespreek dit zodat je kind nadenkt over mediagebruik. 

    Maak samen met je kind afspraken, in plaats van regels op te leggen zonder uitleg.

    • Wat wil je kind doen met sociale media?
    • Wat moeten ze doen als iemand onbekend met hen wil afspreken?
    • Wat als iemand naaktfoto’s vraagt?
    • Welke gegevens mogen ze nooit delen?
    • Wat als iemand haatberichten stuurt? 

    Leg de link tussen offline regels en online regels. Toestemming vragen, pestgedrag tegengaan, groepsdruk weerstaan, hun privacy beschermen, moeten ze zowel offline als online doen.

    Grenzen: hoe praat je erover met je kinderen en tieners?

    Al vanaf de geboorte beginnen kinderen aan hun seksuele ontwikkeling. Kinderen ontwikkelen gevoelens en stellen bepaald gedrag. Kinderen worden verliefd bijvoorbeeld of spelen doktertje. Jongeren experimenteren met relaties, al dan niet online. Dat is perfect normaal en daar leren kinderen van.

    Hoe praat je over grenzen in seksuele opvoeding?

    Vergelijk het met verkeersopvoeding. Net als in het echte verkeer wil je je kinderen regels aanleren: wat kan wel en wat kan niet? En hoe respecteer je anderen? 

    • Lees over de seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren. Zo weet je beter welk gedrag voorkomt op een bepaalde leeftijd.
    • Lees hoe je gezond seksueel gedrag kan herkennen. En hoe je als volwassene kan reageren.
    • Leer kinderen welk gedrag oké, minder oké of helemaal niet oké is en waarom. Niet alleen kussen, vrijen of andere vormen van fysiek contact. Ook gluren, chatten over seks, naar porno kijken zijn vormen van seksueel gedrag. 
    • Geef zelf het goede voorbeeld door je grenzen aan te geven en de grenzen van kinderen te respecteren.
    • Lees wat weerbaarheid inhoudt en waarop je kan letten als volwassene. 

    Hoe leg je de basisregels uit?

    Aan de hand van 6 basisregels voor seksueel gedrag kan je daar uitleg over geven:

    toestemming: Als we het allebei willen en prettig vinden, dan is het oké. Als ik niet meer wil, dan is het goed om dat duidelijk te zeggen. Als de ander niet wil, dan mag ik niet aandringen. Het is niet omdat de andere twijfelt dat ik meteen mag denken dat dit een ja is. 

    vrijwilligheid: Ik doe het alleen omdat ik het zélf wil. Niet voor een beloning, om iemand een plezier te doen of om te vermijden dat iemand boos wordt. Ik zet de ander niet onder druk.

    gelijkwaardigheid: Seksuele spelletjes met iemand die veel ouder, sterker of slimmer is of met iemand die voor jonger of zwakker is, zijn niet oké.

    ontwikkeling: Alles op zijn tijd. Ik doe niets waar ik nog te jong of te oud voor ben. 

    context: Ik hou rekening met mijn omgeving en stoor of choqueer niemand met mijn gedrag.

    impact: Ik doe niets dat schadelijk kan zijn voor mezelf, de ander of mijn omgeving. Ik denk na over de gevolgen van mijn gedrag en neem geen risico's.

    Hoe begin je over seksueel gedrag te praten?

    De basisregels kan je gebruiken wanneer je je vragen stelt over het gedrag van je kind. Vaak heb je dit gedrag zelf gezien, maar het kan zich ook voordoen in de kinderopvang, op school, bij een vriendje thuis.

    De basisregels zullen je helpen om eerst voor jezelf uit te maken of het al dan niet oké is en hoe je dit met je kind bespreekt.

    Voorlichtingsmateriaal over seks en grenzen

    Kinderboeken over grenzen en weerbaarheid

    Lesgeven over grenzen en weerbaarheid
     

    Wat als mijn kinderen mijn geslachtsdelen aanraken?

    Het kan gebeuren dat je kinderen je geslachtsdelen aanraken, bijvoorbeeld als je samen in de douche of in bad gaat. Dit is vaak even schrikken. Je kind ziet dit niet als iets seksueels. Je kind is gewoon nieuwsgierig naar hoe dat lichaamsdeel er bij volwassenen uitziet, en zeker als je een ander geslacht dan je kind hebt. 

    Blijf rustig. Geef wat meer uitleg over hoe geslachtsdelen eruitzien. Je kan aangeven dat je liever niet hebt dat je kind je daar aanraakt omdat dat plekje nogal gevoelig is. Zo leer je je kind aan hoe het grenzen kan stellen en dat sommige lichaamsdelen meer privé zijn dan andere.

    Tot wanneer kan je samen met je kind in bad gaan? 

    Je kan samen in bad blijven gaan tot jij of je kind zich er niet meer comfortabel bij voelt. Merk je dat je kind zich liever alleen omkleedt of wast? Laat het dan ook apart een bad of douche nemen. Rond 7 jaar kunnen de meeste kinderen zichzelf wassen.

    Leer in de jaren ervoor hoe je kinderen zich moeten wassen, hoe al hun lichaamsdelen heten, en een ‘mijn lichaam is van mij’-attitude.

    Wat als mijn kleuter masturbeert? 

    Masturbatie komt bij peuters en kleuters tamelijk vaak voor. Ouders kunnen ervan schrikken. Kinderen raken alle plekjes op hun lichaam aan, en merken dat dat plekje wel fijn aanvoelt. Voor hen heeft dit niets te maken met seksualiteit. Het is een manier om zichzelf te troosten of te ontspannen, zoals duimzuigen. 

    Hoe reageren? Je hoeft niet te straffen. Je kind leert immers het eigen lichaam gewoon kennen. Als je kind dit gedrag als kleuter blijft stellen kan je het wel bijsturen. Leg bijvoorbeeld uit dat het enkel mag in de eigen slaapkamer, als er niemand anders bij is. Zo leert je kind dat het gedrag op zich niet verkeerd is, maar dat het iets privé is. 

    Is je kind al wat ouder en blijft het masturberen in publieke ruimtes zoals de woonkamer of in de klas? Dan vind je op Grenswijs.be nog enkele tips over masturbatiegedrag bij kinderen.

    Wat als je kind over de grenzen van anderen gaat? 

    Tijdens hun seksuele ontwikkeling stellen kinderen soms gedrag dat niet oké is.

    Hoe reageren?

    • Vraag wat er gebeurd is. Als je kind geen uitleg wil geven of liegt, benoem dan wat je hebt gezien of gehoord. 
    • Benoem wat oké was, bijvoorbeeld: “Het is oké om nieuwsgierig te zijn...” 
    • Benoem wat er niet oké was en waarom, bijvoorbeeld “...maar het is niet oké om mensen hun borsten aan te raken. Anderen vinden dit vaak niet leuk.” 
    • Denk na over wat je kind nodig heeft om dit gedrag niet meer te stellen in de toekomst. Waar heeft het de foute info gehaald? Moet het nog iets bijleren over toestemming? Moet je nog even toezicht houden?  
    • Geef hen een kans om sorry te zeggen tegen het slachtoffer, als het slachtoffer dat wil.. 
    • Maak afspraken voor de toekomst en leg de gevolgen uit wanneer ze de afspraken niet zouden naleven. 

    Lees meer over seksuele ontwikkeling en oké of niet oké gedrag per leeftijd

    Wat als je kind seksueel grensoverschrijdend gedrag meemaakt? 

    Troost je kind. Leg uit dat het niet de schuld van je kind is en dat het goed is dat je kind dit aan jou vertelt. 

    Zit de vermoedelijke pleger op dezelfde school, sportclub, jeugdbeweging? Spreek de verantwoordelijke dan aan. 

    Neem gratis contact op met de hulplijn 1712. Zij geven advies over wat je kan doen. 

    Je kan eventueel aangifte doen bij de politie. 

    Anticonceptie: hoe praat je erover met je tiener?

    Als je dochter seksueel actief is, moet ze zich beschermen tegen een ongeplande zwangerschap. Ook jongens zijn mee verantwoordelijk om een ongeplande zwangerschap te voorkomen. 

    Het overzicht van anticonceptiemiddelen helpt om een geschikt middel te vinden. En om een gesprek met de huisarts voor te bereiden. 

    Hoe help je je kind anticonceptie kiezen?  

    Je kunt je dochter helpen om te zoeken naar wat ze belangrijk vindt, of haar stimuleren om dat te doen. Ze kan ook eens horen welke anticonceptie de vrienden gebruiken en welke ervaringen zij ermee hebben. Zo krijg je als ouder zicht op mogelijke ‘mythes’ die er leven bij je dochter.  

    • Je kunt je dochter of zoon enkele tips geven om een bezoek aan de arts voor te bereiden: 
    • Vraag naar de prijs van de middelen die de dokter voorstelt. Met een beetje geluk is het favoriete anticonceptiemiddel praktisch gratis.  
    • Vraag de dokter uit over de voor- en nadelen van alle anticonceptiemiddelen. 
    • Als je dochter de pil neemt, dan vraagt ze het best naar generieke middelen en jaarverpakkingen. 
    • Je dochter kan een afspraak maken voor een extra lange consultatie als ze veel vragen wil stellen.   
    • Je dochter praat het best met haar lief over anticonceptie, of hij komt mee naar de dokter. 

    Voorlichting geven over anticonceptie? 

    Ben je leraar of wil je met jongeren werken rond anticonceptie? Hier vind je tips en materiaal. 

    Lesgeven over anticonceptie

    Voorlichtingsmateriaal over anticonceptie

    Mag je de huisarts vragen of je kind anticonceptie gebruikt?  

    Nee. De huisarts is gebonden door het beroepsgeheim. Hij mag geen vertrouwelijke informatie over je zoon of dochter aan jou doorvertellen. 

    Hoeveel kost anticonceptie voor jongeren?  

    Bij de huisarts kan je kind informatie vragen over de prijs van anticonceptiemiddelen. Voor jongeren onder de 25 worden anticonceptiemiddelen tot 3 euro terugbetaald per maand, waardoor sommige gratis worden. Er zijn ook generieke middelen en jaarverpakkingen die goedkoper zijn.

    Kun je je kind verbieden om anticonceptie te gebruiken?  

    Nee. Je kind heeft het recht om zichzelf te beschermen en te worden beschermd, tegen ongeplande zwangerschap, soa’s en hiv/aids. Je kind heeft ook recht op informatie en vorming over anticonceptie. 

    Praat je ook met jongens over anticonceptie? 

    Ja. Als een meisje zwanger wordt, is de jongen mee verantwoordelijk. Anticonceptie gebruik je het best in combinatie met het condoom en daar speelt je zoon een rol in.  

    Jongens gaan er vaak van uit dat het meisje zorgt voor anticonceptie, maar dat is niet altijd zo. Je kunt je zoon aanraden om dat te bespreken met zijn partner voor ze seksueel actief worden.  

    Jongens kunnen het anticonceptiegebruik van hun lief ook ondersteunen. Mee betalen bijvoorbeeld, meegaan naar de dokter of helpen denken aan anticonceptie. 

    Soa's: hoe praat je erover met je tiener?

    Chlamydia, gonorroe en genitale wratten zijn de vaakst voorkomende seksueel overdraagbare aandoeningen bij jongeren in Vlaanderen. Jonge homomannen zijn ook extra kwetsbaar voor hiv. 

    Bekijk de cijfers over soa’s en de hiv-cijfers.  

    Hoe kan je kind zich beschermen tegen soa’s? 

    Jongeren en jongvolwassenen lopen een belangrijk risico om een soa op te lopen. Praten over soa’s is dus een must, ook bij seksuele opvoeding. Wat kan je je tiener aanraden?  

    • praat met je lief over veilig vrijen
    • gebruik een condoom en doe dat op de goede manier
    • laat jullie testen op soa's als jullie beslissen om geen condoom meer te gebruiken
    • gebruik een condoom als je een nieuwe partner hebt  

    Meisjes én jongens kunnen zich laten vaccineren tegen HPV, het virus dat baarmoederhalskanker kan veroorzaken. Voor jongeren in het eerste middelbaar is dat gratis. 

    Voorlichting geven over soa's? 

    Ben je leraar of wil je werken met jongeren rond veilig vrijen? Bekijk de tips en voorlichtingsmaterialen. 

    Lesgeven over soa's en hiv

    Voorlichtingsmateriaal over soa's

    Je kind is homo, lesbisch of biseksueel

    Onderzoekers schatten dat zo'n 5% van de bevolking homo- of biseksueel is. Vertelt je zoon je dat hij homo is? Of zegt je dochter dat ze op meisjes valt? Geef jezelf tijd om de situatie te overzien.

    Je kind wil zich outen: je reactie als ouder

    Het moment waarop een jongere aan zijn ouders vertelt dat hij homo of lesbisch is, maakt deel uit van de 'coming-out'. Ouders en jongeren beleven dit moment vaak op een heel andere manier. Enkele tips kunnen je helpen om met de situatie om te gaan. 

    Hoe voelt coming-out voor je kind?

    Jongeren en hun ouders kunnen dit moment op een heel andere manier beleven. Voor een jongere gaat er aan de coming-out vaak een lang proces vooraf. Na alle twijfels vertelt een jongere ‘het’ eindelijk aan zijn ouders. En dat kan voor homoseksuele jongeren aanvoelen als een bevrijding. 

    Komt iedereen als jongere uit de kast?

    Zeker niet. Er zijn mensen die pas op latere leeftijd hun geaardheid ontdekken. Of die er pas later of zelfs nooit voor uitkomen. Veel hangt af van hoe de omgeving op homoseksualiteit reageert. 

    Hoe voelt een coming-out voor ouders?

    Heel verschillend:

    • De coming-out van een kind kan voor sommige ouders een verrassing zijn, maar dat hoeft niet per se.
    • Sommige ouders hadden al een vermoeden en zijn eerder opgelucht dat hun kind er eindelijk over praat.
    • Sommige ouders brengen het zelf ter sprake.
    • En voor andere ouders maakt het helemaal niet zoveel uit.

    Misschien komen er eerst negatieve gevoelens naar boven. Je bent boos of verdrietig omdat je kind niet aan je verwachtingen voldoet. Of je ontkent het en hoopt dat die homoseksuele gevoelens nog vanzelf overgaan. Sommige ouders denken dat ze fouten gemaakt hebben in de opvoeding.

    Belangrijk is: draag zorg voor jezelf en voor je kind. Blijf praten en zoek eventueel hulp. Meer informatie of hulp rond homoseksualiteit van je kind vind je bij:

    Hoe reageer je als ouder op een coming-out?

    In alle situaties is dit de eerste stap: geef jezelf de tijd om de situatie te overzien. Deze tips kunnen je helpen:

    • Besef dat je zoon of dochter heel veel moed nodig had om dit te vertellen. 
    • Dat je kind nu wel die stap zette, bewijst dat je als ouder nog steeds belangrijk bent.
    • Probeer de communicatie met je kind open te houden, ook al is praten moeilijk nu.

    Misschien hebben je negatieve gevoelens te maken met vooroordelen of onwetendheid over holebi’s? Probeer via je eigen kind, via andere ouders of holebi-verenigingen meer te weten te komen over homoseksualiteit.  

    • Er bestaan contactgroepen voor ouders van holebi’s. Je vindt ze in verschillende provincies. Je kan er steun zoeken en ervaringen uitwisselen. Adressen vind je bij Çavaria
    • De Gezinsbond maakte een gespreksoefening: Openhetgesprek.be. Je kan die gebruiken om dit thema met je kind te bespreken. 
    • Vind getuigenissen van andere ouders

    Ben je bezorgd over het geluk en de toekomst van je zoon of dochter? 

    Ouders hebben het niet altijd moeilijk met homoseksualiteit op zich. Misschien kan jij dat ook best aanvaarden, maar maak je je vooral zorgen over het geluk en de toekomst van je kind? Inderdaad, homoseksualiteit wordt niet door iedereen aanvaard. Maar je kind staat er zeker niet alleen voor. Er zijn in Vlaanderen vele organisaties voor holebi's. Via Çavaria vindt je kind hulp en steun. 

    Mag je je kind vragen om zijn geaardheid te verbergen? 

    Dat is geen goed idee. Vraag of dwing je kind niet om zijn geaardheid te verbergen. Je maakt je kind er ongelukkig door, en jezelf wellicht ook. Misschien lukt het wel om afspraken te maken over zaken die je liever niet ziet. Niet zoenen waar de familie bij is kan zo’n (tijdelijke) afspraak zijn. Een afspraak die je trouwens voor alle jongeren kan overwegen. 

    Voorlichting geven over homoseksualiteit?

    Ben je leraar of wil je met jongeren werken rond homoseksualiteit? Hier vind je tips en materiaal.

    Voorlichtingsmateriaal over homoseksualiteit

    Lesgeven over homoseksualiteit

    Je kind is transgender

    Je zoon vertelt je dat hij zich een meisje voelt. Of je dochter zegt dat ze een jongen wil zijn. Een klein percentage van de bevolking voelt zich psychisch meer het andere dan het eigen geboortegeslacht. Geef jezelf tijd om de situatie te overzien.

    Wat betekent transgender?

    Wanneer de innerlijke beleving van je kind afwijkt van wat we verwachten op basis van het geboortegeslacht, dan spreken we niet over seksuele oriëntatie maar over een gendervariante identiteit of transgender. Je zoon voelt zich geen (of niet louter) een jongen, je dochter voelt zich geen (of niet louter) een meisje. Zeker bij jonge kinderen is deze beleving in volle ontwikkeling.

    Tot de leeftijd van 12 à 13 jaar spreekt men over gendervariante kinderen. Blijven de gevoelens bij het begin van de puberteit, dan wordt de diagnose genderdysforie gesteld. Er zijn verschillende manieren voor jongeren om zichzelf beter te voelen: psychologische begeleiding, stemtraining, make-up, andere kleren, andere naam,

    Sommige trans personen hebben de wens om hun lichamelijke geslacht aan te passen aan het geslacht waartoe ze voelen dat ze behoren (hun genderidentiteit). Als transgender kan je een hetero- of homoseksuele voorkeur hebben. Soms wordt nog de term ‘transseksueel’ gebruikt, maar ‘transgender’ is juister.

    Meer informatie voor ouders van een trans kind vind je op de website van het Transgender Infopunt.

    Hoe reageer je best als ouder?

    Waarschijnlijk zit je met heel wat vragen. Misschien komen er eerst negatieve gevoelens naar boven. Je bent boos, verdrietig of beschaamd omdat je kind niet aan de verwachtingen of normen voldoet. Of je ontkent het en hoopt dat die gevoelens die niet beantwoorden aan de ‘gebruikelijke’ gevoelens van jongens en meisjes, nog vanzelf overgaan. Sommige ouders denken dat ze fouten gemaakt hebben in de opvoeding.

    In alle situaties is dit de eerste stap: geef jezelf de tijd om de situatie te overzien. Deze tips kunnen je helpen:

    • Besef dat je zoon of dochter heel veel moed nodig had om dit te vertellen.
    • Dat je kind nu wel die stap zette, bewijst dat je als ouder nog steeds belangrijk bent.
    • Probeer de communicatie met je kind open te houden, ook al is praten moeilijk nu.
    • Misschien hebben je negatieve gevoelens te maken met vooroordelen of onwetendheid over transgender personen? Probeer via je eigen kind, via andere ouders of transgender-verenigingen meer te weten te komen over transgenderisme en genderdysforie. 

    Berdache is een vereniging voor ouders van genderkinderen. Je kan er steun zoeken en ervaringen uitwisselen. Ze hebben ook twee ‘noodnummers’, voor als je nood hebt aan een luisterend oor.

    • Ouders met een jonger genderkind kunnen terecht op het nummer 0474 645 750.
    • Ouders met een volwassen genderkind bellen 0475 633 368. De telefoon wordt beantwoord door een ouder die zelf een genderkind heeft.

    Ook bij het Transgender Infopunt kan je terecht met vragen over het transgenderthema. Je kan hen bereiken op het nummer 0800 96 316 of per mail contact@transgenderinfo.be.

    Ben je bezorgd over het geluk en de toekomst van je kind?

    Dat is een normale reactie. Gendervariantie wordt inderdaad niet door iedereen aanvaard. Maar je kind staat er zeker niet alleen voor. Er zijn in Vlaanderen vele organisaties voor transgenders. Via Çavaria of Transgender Infopunt vindt je kind hulp en steun. Het is ook belangrijk om een professionele hulpverlener te zoeken, die je kind en jou kan begeleiden in het uitzoeken welke weg te gaan. Het UZ Gent heeft een gespecialiseerd centrum voor personen met een genderprobleem.

    Wordt je kind gediscrimineerd omwille van zijn of haar genderexpressie of -identiteit, dan kan je dit melden bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen.

    Mag je je kind vragen om zijn genderidentiteit te verbergen?

    Dat is geen goed idee. Vraag of dwing je kind niet om zijn genderidentiteit, hoe hij of zij zichzelf voelt, te verbergen. Je maakt je kind er ongelukkig door, en jezelf wellicht ook.

    Cross-sekse gedrag, een meisje dat zich als jongen gedraagt of omgekeerd, verbieden zal het misschien wel openlijk doen verdwijnen, maar de beleving en het verlangen blijven meestal. Kinderen krijgen best de vrijheid om hun genderidentiteit te ontdekken. 

    Hulp of meer informatie over transgender? 

    Voorlichting geven over transgender? 

    Ben je leraar of wil je met jongeren werken rond gender? Hier vind je tips en materiaal. 

    Lesgeven over gender en genderrollen

    Voorlichtingsmateriaal over transgender

    Hoe voed ik mijn kind genderbewust op? 

    Genderbewust opvoeden betekent dat je kinderen veel keuzes toont. Zodat ze kleuren, hobby’s en interesses kunnen kiezen die bij hen passen, los van hun geslacht. 

    Genderbewust opvoeden betekent niet dat jongens geen jongens meer mogen zijn. Of dat meisjes geen roze meer mogen dragen.

    Vaak behandelen we kinderen onbewust anders op basis van hun gender. We zoeken sterke jongens om iets te helpen dragen, of tonen meer begrip als een meisje pijn heeft.

    Als je gendersensitief opvoedt, ben je je daarvan bewust. Je plaatst je kind niet in een hokje. Je geeft je kind nodig heeft om gelukkig te zijn. 

     

    Lees meer over genderbewust opvoeden bij RoSa vzw. 

    Meer informatie of hulp rond seksuele opvoeding

    • De Opvoedingslijn: hulp voor ouders met vragen over opvoeding. De lijn is bereikbaar op het nummer 078 15 00 10 of via e-mail.
    • Opvoedingswinkels: bij een Opvoedingswinkel of Opvoedingspunt in je buurt kan je terecht met vragen over opvoeding.
    • Gezinsbond. Het magazine BOTsing richt zich tot ouders van 12 tot 17-jarigen.
    • Ik & seks van Belle Barbé is een informatief boek voor jongeren over seksualiteit